ПРАВОПИС 4

КАКО Е ПРАВИЛНО???

корекција - коректен - коригира (не корегира)

перцепција - перципира (не перцепира)

визуелно - визуализира (не визуелизира)

актуелно - актуализација (не актуелизација; важи истата забелешка како во претходниот пример)

благодат (не благодет, колку и да ти звучи необично)

обожава -  (не обожува) (восхитува на некого или нешто, почитува некого или нешто како божество)

ЗА ВИСАРИОН ДЕБАРСКИ

Пишува: Ванѓелко Лозаноски

Висарион Дебарски зазема видно место, поточно врвно место во книжевната активност во Слепченскиот книжевен центар. Со плодната книжевна дејност Висарион се вбројува во најплодните и најзначајните книжевници од Македонија во XVI век. Повеќе од две децении неуморно работи на кннжевното поле оставајќи и на македонската литература значајни дела.
За животниот пат на Висарион не располагаме со изворни податоци, но од неговите скромни записи го откoрнaвме неговото родно поднебје — Дебарско: „... Ви- сарион от Дебарскаго прјадела",157) или во друг запис Висарион от Дебра",158) од фрагментот на овие два записи самиог Висарион ногврдува дека потекнува од градот Де- бар. Тој за целиот свој живот е активен книжевник, но премногу скромен во изнесувањето на неговите биографски податоци. Од негового литературно дело слободно може- ме да заклучиме дека бил образован, интелигентен и да руван книжевник. Каде го стекнал своето образование немаме податоци, но веројатно своите ученички години ги поминал во манастирот „Св. Јован Бигорски" или во манастирот „Св. Пречиста" — Кичевска.
Даруваниот и трудољубив Висарион бил восхитен од книжевната и уметничката дејност во Слепченскиот манастир, од неговата културно-просветна традиција и од манастирската богата библиотека, која за него ќе биде најбогатиот извор за нови знаења. Прифатен и поттикнат од културните дејци во манастирот Слепче самиот започнал да се занимава со книжевна дејност. Во своите записи Висарион потврдува дека книжевната активност ја
започнал во овој манастир, наедно во своите записи ја изразил благодарноста кон неговите помагачи и соработници.
Во XVI век во манастирот Слепче, како што подвлековме, работеле и други книжевници, наедно и во другите македонски книжевни центри се истакнале и други книжевни имиња, но од творечкото дело на Висарион откри- ваме нешто позрачно, иосветло, тој пред се не е пасивен пишувач и преведувач, како што е случајот со многу наши книжевници од средниог век; тој е активен книжевник, кој не се задоволува само со препишување на веќе постој- ните ракописни книги, туку самиот врши избор на тексто- ви, собирајќи ги по свој укус и определба од разни рако- писи што му биле при рака.159) Отвора нови видици во македонската средновековна литература создавајќи рако- гшсни зборници што дотогаш не постоеле во старата маке- донска литература, со тоа го привлекол вниманието на средновекозниот македонски читател. Висарион на својата творечка актизност и дал широки размери, тоа го потвр- дуваат неговите многубројни ракописи со разнообразна те- матика. Тоа е јасно изразено во ракописните зборници, во кои иреовладуваат текстови од филозофско-богословска, догматска, граматичка и полемичка содржина. Во овој тип негови ракописи се: Дионисиј Ареопагит, Посланието на Јоан Дамаскин до Козма Мајумски, „Богословието" на Јо- ан Дамаскин,160) „Диоптрата" на Филип Монотроп, грама- тичкото сочиненне на Константин Филозоф, Климентови- те „Предели", полемичките списи на Григориј Палма про- тив Латините и други.161)
Висарион предизвикал жив ннтерес кај македонскиот средновековен читагел со неговите пролози. Тој прави и овде иновација, тематски ги проширува стихуваните проло- зи, вклучувајќи во нив и патерички раскази. Стихуваните пролози се за зимската или летната половина на годината со синаксарни четива за сите светители. Во прологот за март—август од 1554 година од Висарион, е поместена најголемата збирка патерички раскази, што досега е пронај- дена во таквиот тип словенски ракописи. Во ова значајно дело Висарион ги вметнал расказите: „Отец Герасим и ла- вот", „За картагенскиот војвода", „Филозофот Евгариј и епископ Синесиј", „За калуѓерот кој бил несправедливо обвинет за кражба", „За жената која била убиена од својог свекор", „Папа Григориј Римски", „Павле Препростиот" и „Монахот Малх.162) Висарион со овој свој пристап на тво- речко поле ја открива својата световна определба; тој не се помирувал само со религиозниот карактер на своите ракописи. Внесувај!'и свеж световен бран Висарион ќе биде меѓу најзначајните книжевници во Македонија во XVI век, а не е чудно што тој ќе биде и предизвик за маке- донските просветители, а особено за Кирил Пејчиновиќ, кој со л,убов и почит ќе остави забелешки врз ракопи- сите на Висарион. Книжевното дело на Висарион предизвикало жив интерес кај многу книжевници и културни дејци не само од кругот на Слепченскиот книжевен центар, но и надвор од него. За реномето на овој книжевен деец зборува и соработката со охридскиот архиепископ Прохор, кој бил голем почитувач на словенските рако- писи. Некои ракописи Висарион ги напишал по порачка на охридскиот архиепископ Прохор.163)
Висарион развил 25-годишна книжевна активност во Слепченскиот манастир.164 Во своите записи пишува дека книжевната дејност ја извршувал во овој манастир. Во прилог на овој факт се надоврзуваат некои негоби рако- писи кои биле исклучиво наменети за богослужбата за манастирот Слепче. Најизразит е случајот со минејот од 1549 година, каде ја наоѓаме службата на Јован Претеча, која била неопходна при изведување на црковната служба за време на патрониот празник на манастирот.
Во книжевното наследство на Висарион досега се идентификувани 23 обемни дела. Тие денес се наоѓаат во Библиотеката при БАН во Софија, во Југословенската ака- демија во Загреб, Народната и универзитетска библиотека во Скопје, библиотеката на Академијата на науките на СССР во ЈТенинград, во Хлудовата збирка во Москва, и во Народната библиотека во Софија, Софискиот црковен му- зеј и др.165)
Висарион се одликувал со голема работливост, достоинственост и чесност, и со неизмерна топлина и љубов кон книгата. Тоа се гледа од неговиот лаконски запис, кој е забележан на лист 333 на ракописот Зборник од творбите на Дионисиј Аеропагит; „. . . за тр8да не вт>зех ничесоже '. Ова негово одрекување од наградата за вложениот труд дојдува не така стихијно, туку е свесен одраз да се жртву- ва за светли идеали.Св Висарион бил најплодниот книжевник во Македонија во 16 – тиот век кој со своите дела се доближува до Св. Климент и Наум. Црковното име го зел од Свети Висарион Светецот од четвртиот век.

Macedonian language in Australia

MACEDONIAN

From the VSL archive

Ethnic schools funded by the Macedonian community first started offering the study of the Macedonian language in the late 1960’s. In the VSL the language is available in five centres.Footscray High School was the first secondary school to offer Macedonian at all levels in the regular school program and Macedonian was one of the founding languages at the North Geelong Centres when it opened in 1980.  It took initially a number of years to bring to the parents attention the availability of the language classes at the VSL.  Macedonian became accredited with V.I.S.E as a Group 2 subject in 1984 for a period of five years.

Од архивата на Викториското училиште за јазици

Македонскиот јазик во австралиските редовни училишта за првпат е воведен кон крајот на 1960 година.  Footscray High School беше првото средно училиште во кое беше воведен македонски јазик во сите одделенија. Во Викториското училиште за јазици  се изучува од 1977 (моја забелешка) и тоа во пет државни училишта. Македонскиот јазик беше еден од првите јазиците воведен и во North Geelong Centres  при нивното отворање во 1980 година. Одзеде неколку години дури да се запознаат родителите дека има настава по Македонски јазик во  VSL. 

Gordana Dimovska

Македонски јазик засекогаш

Јазикот е основно средство за комуницирање, пренесување на мислата , разбирање меѓу луѓето. Преку јазикот најдобро се идентификуваат националностите, кои се, и од каде доаѓаат. За  Македонија, македонскиот јазик е основно  национално обележје по кое се препознаваме во светот.

Секој човек го зборува јазикот во зависност од тоа колку е интелектуално способен. Јазикот се јавува во форма на говор и писмо.  Говорот е врзан за времето, моментот на зборувањето, за средината во која се одвива, како и за учесниците во комуникацијата.  Говорот може да се пренесува на поголема далечина низ просторот и да се чува низ времето. Писмото е врзано за просторот и за разлика од говорот тоа е статично и има траен карактер. Иако е вродена биолошка способност, човекот го учи јазикот цел живот.

Низ вековите нашиот јазик помина низ многу фази на своето формирање. Големо влијание на развојот на македонскиот јазик имаа туѓите ропства под кои Македонија потпадна. Со поделбата на Македонија во 1913 година меѓу Грција, Србија и Бугарија беа наметнати три јазици со единствена цел – да се уништи македонскиот јазик а со тоа и постоењето на македонскиот народ како посебна нација. На Македонците во Грција, Србија, Бугарија не им беше дозволено да се декларираат како Македонци, не можеле слободно да го негуваат македонскиот јазик, ниту својата култура и историја.Најстроги мерки против  користење на македонскиот јазик се спроведувале во Егејска Македонија . Во Костурско, ги советувале Македонците да се декларираат за Грци, да го прифатат грчкиот јазик зашто во спротивно ќе им го загорчеле животот. Истовремено биле опљачкани и македонските имоти, и биле палени училиштата, архивите, книгите. Строго се забранувала употребата на македонскиот јазик во меѓусебната комуникација со луѓето, па дури и меѓу родителите и децата, на свадбите, седенките и сл. Ако нашите не се придржувале кон овие закони биле морално и политички малтретирани а  и физички казнувани. Најстроги мерки за користење на јазикот биле спроведувани во периодот на Метаксовата диктатура во 1936 г. Врз основа на посебен Закон за забрана на употребата на македонскиот јазик, фашистичката полиција и жандармерија добила одврзани раце. Тие редовно ги следеле нашите Македонци и оние што ќе ги фателе да зборуваат на свој мајчин јазик, ги казнувале парично, ги терале да пијат 300 грама рицинус, или ги протерувале на пустите грчки острови. Поради употреба на македонскиот јазик само во периодот помеѓу 1936 -1940 година биле казнети околу 5.250 Македонци.

Но сепак и покрај тешките услови во кои живееше нашиот народ, успеа да го сочува едно од нашите најголеми национални богатства – јазикот.

Денес македонскиот јазик претставува целосно оформен, современ литературен јазик. И ние Македонците во Австралија, иако надвор од својата родна земја ,грижливо го негуваме  и чуваме Македонскиот јазик. Познавањето на мајчиниот јазик, односно јазикот на родителите игра голема улога во општеството затоа што им помага на децата подобро да го запознаат и наметнатиот јазик, во земјата каде живеат.

Зачувувањето на јазикот е од огромно значење заради тоа што служи да ги обединува луѓето, културно ги поврзува генерациите кои една на друга ги предаваат цивилизациските вредности на човештвото, за меѓусебно идентификување на луѓето во заедницата каде тие ја остваруваат својата еманципација на општествен и национален план. Негувањето на сопствениот јазик значи постоење на еден народ кој може слободно да ги изразува своите мисли, чувства и дејствувања. Младите генерации треба да се запознаваат уште од мали нозе со историјата и значењето на македонскиот јазик. Јазикот е најголемо културно наследство и треба да се развива свеста кај младите генерации за негово зачувување.Нема ништо поубаво од тоа да се пишува, зборува и твори на Македонски јазик.

Австралија како мултикултурна земја, покажува почит кон различните мултиетнички групи и им дозволува тие да си ги чуваат и промовираат своите национални обележја, културата , јазикот, обичаите и овде на австралиско тло. Затоа е важно и во интерес на цела Македонска заедница, да се запишуваат деца од македонско потекло  во што поголем број во редовните училишта како и во центрите на викториското училиште  за јазици VSL (Victorian School of languages). Ниедна причина не доволна да се дозволи изумирање на јазикот, и затворање на класови, поради намален број на ученици. Ако постои класот, постои и јазикот, ако постои јазикот, постои и македонската нација. Сите заинтересирани кои не ги запишале своите деца да го учат македонскиот јазик , нека го сторат тоа контактирајќи ги канцелариите на VSL (Victorian School of languages) на тел 9474 0500 или на веб страницата www.vsl.vic.edu.au.

Познавањето на повеќе јазици е клуч кон иднината, осознавање на нови култури, традиции и обичаи на еден народ. Да го зачуваме нашето најголемо национално богатство – Македонскиот јазик.

Гордана Димовска

МАКЕДОНСКИ НАРОДНИ ПОГОВОРКИ

Македонските народни поговорки се куси и мудри пораки кои ги создавал нашиот народ во минатото. Преку нив се изразува длабока мисла за човекот, работата, животот, пријателството и се она што не опкружува.
Со поговорките најчесто се изнесува критика, суд, за на крајот да се извлече и главната поука.

Кој сее добрина – жнее добрина.
Гатала бабата да нема мраз, а изутрината снег до колена.
Водата спие, душманот не спие.
Види го прво дрвото, та после седни под него.
Едно кројат глувците, а друго крои мачорот.
Кој рано рани две среќи граби.
Она што не го сакаш за себе не го мисли на друг.
Гостинот и рибата третиот ден, смрдат.
Магарето на магарето му е подобро од арапскиот коњ.
Поубава е чучулигата во рацете отколку тетребот на дрвото.
Подобро е никогаш да не се почне отколку никогаш да не се заврши.
Помеѓу зборовите и делата, долг е патот.
Кој е паметен, не ја става раката помеѓу чеканот и наковалната.
Добрите дела тешко одат, а злите ѕвонат како ѕвонци.
Вистината е посјајна од сонцето.
Чесната смрт сиот живот ќе го прослави.
Здравјето е најголемо богатство на човекот.
Ништо не користи да се трча – треба навреме да се тргне.
Мелницата не меле со водата која веќе истекла.
Орелот се вие во височината, а на свињата местото и е на буништето.
Ново сито на клин виси.
Лозјето не бара молитва, бара мотика.
Секоја страна на тревата има своја капка роса.
Пријателот во неволја вреди злато.
Пријателот во невоља се познава.

Мacedonian timeline
Gordana Dimovska

ГАТАНКИ - MACEDONIAN RIDDLES

Најдрагоцените обележја на македонската нација, името и јазикот секогаш треба да се гледаат како нешто во кое секој Македонец треба да инвестира. Тие се нешто најсвето и највредно, нешто за кое нашите претци животот го дале и го зачувале и кога им беше најтешко. Не е доволно само да го поседуваш богаството , уште поважно е да се негува, и зачува за наредните генерации. Без јазик сме никој и ништо и како што вели Крсте П. Мисирков ‘ Милоста кон родниот јазик е наш долг и наше право.Ние сме должни да го милуваме нашиот јазик, зошто е наш, исто како што е наша татковината. Еден народ што го изгубил својот јазик, личи на човек кој го изгубил патот и не знае ни каде оди, ни кој е! Гатанките се дел од македонското богато народно творештво. Кога нашиот народ немал услови да печати книги на свој јазик, и кога морале да зборуваат на јазик наметнат од окупаторите, поробувачите, ги создале гатанките како еден вид разонода но и натпревар на итрост. Самиот збор гатанка значи гледање во минатото, претскажување на иднината, откривање на нешто непознато. Проверете го вашето знаење и вие со следниве гатанки:

Пуштен Петко, сегде свраќа, но никогаш дома не се враќа - Глас
Ти го гледаш со два жара, тој со сонце што те шара. ден
На два извора бистри, сјајни, две пијавици, ко две тајни. Веѓи
На падобран личи, падобран не е, под него стоиме дожд кога лее. Чадор
Тешка глава со рогови, јаде сено од стогови. Вол
Дрвена е, слепа е, глува е, но знае љубоморно тајни да чува. Клупа

Куќа и е водата, живот и е – слободата. Риба
Долго тело, тенка става, во стеблото јарбол права. Трска
Платно пере, рѓа мие, безбојна е, и се пие. Вода
Ти го тепаш од две страни, тој на веселба те кани. Тапан
Живолинка, ѓаволинка, низ простори шетка, во летните вечери со фенерче светка.
Светулка
Нема ранец, ниту пушка, а ловец е, траги душка. Ловечко куче
И снег кога снежи, и ветер кога дува, тој куќата и децата верно ни ги чува. Куче
Ко рипки се гонат, по покриви ѕвонат, по патишта лазат, по полиња газат - Дождовни капки
На сина полјанка, светулки се ројат. Ѕвезди
Песот црвен, овците бели. Јазик и заби
На главата брада, на телото опашка. Праз

Има глава црвена, тело, снага дрвена, во кутија домува, за пожари сонува
ќибрит

Сам од место не се дели, со два зрака, време мери. Часовник
Гола е и во лето и во зима, струја пие, вжарен поглед има. Светилка (ламба)
Од земјата не се двои, се на исто место стои, во неа се јаде, пие, се одмара и се спие. Куќа
26. Две тркала има, и две рачки коси, ако го јавнеш на грб, како коњ те носи.
велосипед
Како пес е црвен, насит нема, со јазикот сешто зема. Пожар
Спојува две страни, зближува два света, на него се стои, по него се шета. Мост
Во земјата врие, ждрига, над земјата оган фрла. Вулкан
Нема куќа, нема стан, погласен е и од бран. ветер

Гордана Димовска