Старомакедонскиот или античкиот македонски јазик е јазикот на античките Македонци. На овој палеобалкански јазик зборувало населението во Античка Македонија во текот на првиот милениум пред Христа. Иако нема многу сочувани текстови за овој јазик, сепак постојат доволно докази кои го потврдуваат неговото потекло. Тој е пронајден на монети, на лексиконот на Хесихир Александриски (5. Век), кој содржи околу 700 зборови и имиња.Научниците од Македонија и светот приврзаниците на македонистиката дефинитивно им зададоа удар на сите оние кои мислеа и се бореа да докажат дека античките Македонци биле неписмени. Напротив се докажа спротивното дека Македонија од пред нашата ера е извор на писмо,просвета и култура. Таа како цивилизирана земја и најстара држава во Европа, основана по сите норми,белези и карактеристики на цврста држава со своја иторија, традиција, култура јазик. Со цврсти државни иституции и со своите оберазовни кадри зрачи зз описменување и прсветување на народите Европа и светот. Затоа многу научници поткрепени со историски факти ја нарекуваат Македонија просветителска земја.
Писмената традиција на античките Македонци има далечни корени од пред 5000 г. пр.н.е., и претставува голем допринос за светската културна ризница. Таа даде успешни резултати како за развој на просветата и културата, така и за прераснување на Македонија во една од земјите со најстара цивилизација во Европа и во најзабелижителните земји во светот. Затоа не случајно Македонија е прва основана држава во Европа од чии про светителски кадри се напојуваше не само словенскиот свет, туку и другите народи на Европа и Азија.
Врз развојниот процес и континуитет на античкото македонско писмо се основани и двете гласовни азбуки: кирилицата и глаголицата. Писмото од античка Македонија во поглед на неговиот развој минало низ неколку фази, од гравири, пиктографско писмо, кон сонантно, слоговно до гласовно писмо.
Античките Македонци својата писмена комуникација ја почнале со гравири -први никулци на писменоста во светот. Древното македонско писмо можеме да го за бе-лежиме и денес по карпите и пеште рите,низ планинските предели во Македо-
нија, во Охридско, Кичевско, Мариовско,Битолско, Прилепско итн. Д-р Душко Алексовски пишува дека е пријатно изненаден кога открил гравирно писмо во кумановските села, Добрача, Стрновец, Пузаљка во местото Рид, а исто така, и во Кратовско во селото Крилатица, каде открил гравирно писмо во вид на кудела (бог на домашната ракотворба). Од двете страни на долниот дел на куделата се изгравирани две сонца со текст. Гравирани сончеви симболи откриени се и во селата Руѓинце и Младо Нагоричане, Кумановско. Во месноста Илин Рид кај селото Опила, Општина Ранковце, се наоѓа прекрасен комплекс од идиоли форми. Во местото Оролов Камен, кај селото Трновец, Кратовско, е откриен идиолиформот божество на плодноста. Над божеството е исклесано и името на божеството кое почнува со буквите Кок, додека последните букви сè уште не се де шифрирани затоа што се многу оштетени. Сета оваа писмена традиција мораме да ја поврземе со Кокино, најстарата опсерваторија во Европа и во најретките цивилизаторски вредности во светот.
КОКИНО низ вековите и денес зрачи со сите белези писмени, културни, уметнички и научни вредности на древните и античките Македонци.Гравирите, според еден од најдобрите познавачи на светската праисторија, Andre Leroy Gouthand, се првите никулци на светската писменост". Македонија низ сите предели е исполнета со изобилие гравири, кои се основа на писмото.Матријалните уметнички остатоци од Кокино и виз Македонија Охридско, Воденско, Кичевско , Преспанско зборуваат дека Античкото македонско писмо и јазик е забележано на дела од глинената уметност. Тие плочки Македонците ги чувале како скапоцена вредност, а подоцна биле уништувани од освојувачите на Македонија.На глинените предмети македонскитемајстори со вештина и уметност ја илустрираат древно-македонската сцена сомитолошка проблематика, кој оваа уметност ни еден народ на Балканот не ја поседувал.
За тоа дека македонскиот бил различен од старогрчкиот сведочи и обраќањето на Александар кон војсководителот Филота кога го прашува дали на судењето пред Македонците ќе им се обрати на македонски јазик?
Филота се оправдува дека таму, покрај Македонци, присутни се и многу други, кои полесно ќе го разберат јазикот со којшто се служи и Александар (тука мисли на старогрчкиот јазик – коине, разбирлив не само за Македонците кои „се служат“ со него иако не им е мајчин јазик туку и за народите во Персија); сепак, Александар го осудува Филота дека се „гнаси од мајчиниот јазик“ и дека е отуѓен и од македонските обичаи и од македонскиот јазик.Сите хеленски и римски автори, всушност, Македонците ги претставуваат како посебен етнос, различен и туѓ наспрема Хелените, со поинаков менталитет, јазик и обичаи. Најчесто Македонците се претставени како „барбари“ и непријатели на Хелените.
Македонија е едно од најбогатите археолошки наоди на Балканскиот Полуостров.Без нејзините наоди, артефакти, историјата во Европа и светот е некомплетна.
Foto1: Ancient megalithic observatory of Kokino
Foto 2: Ancient Macedonian on Roseta stone
No comments:
Post a Comment