СУДБИНАТА НА СЕРБЕЗ ДОНКА

Во народните македонски песни секогаш е опеан некој настан или личност во минатото. Па така и во елегичната песна „Се посврши Сербез Донка“ се зборува за еден вистински настан, поточно за најубавата велешанка во минатиот век, Донка Јаричкова. (моја забелешка)
Донка Јаричкова живеела во месноста Мегдан. Таа била девојка по која многуте ергени од градот воздивнувале. Кога слегувала во чаршијата мајсторите и чираците, престанувале со работа а таа знаејќи дека многумина ја гледаат гордо со исправена става ќе прошетала, не погледнувајќи во никого.

Меѓу ергените што ја сакале бил и кондураџиајта Миле Ивчев, кој иако не бил многу при пара, бил убав. Меѓу Донка и Миле се родила љубов, за која веќе дознала велешката чаршија. Разбрал и таткото на Донка, Пецко, кој не сакал да има зет чевлар, па решил да ја омажи за некој богат и имотен. За ќерката убавица нашол младоженец од Башино Село, кој имал лозја и многу земја.

Без знаење на Донка се било завршено, дури и прстен се дал а веста за свршувачката, како гром ја погодил убавицата. Таа не сакала да се спротивстави на строгиот и избувлив татко, но љубовта кон кондураџијата Миле била голема. Енергична и смела, таа не сакал да слушне за договорот, за дадениот збор, за срамот што ќе пукне ако не ја исполни желбата на домашните. Дури и забраниле да излегува од дома, за да не се гледа со Миле. Дошол денот на свршувачката, дошло момчето со другарите, со подароци и свежо уловена вардарска риба. На чардакот биле другарките на Донка, која дома ја пржела рибата и тагувала, но не се помирувала со судбината. Таа во еден момент ја повикала другарка и и побарала да го оди кај Миле и тој дојде тука.

И како во американските љубовни драми, Миле побрзал со другарите, кои го поткачиле преку ѕидот, тој влегол во собата на Донка. Двајцата млади се погледнале и било јасно дека тие се наменети еден за друг, по што храбро и смело за тоа време ја покажуваат нивната љубов. Набрзина исчезнуваат преку прозор и го заодуваат натамошниот заеднички живот. Пукнал голем срам па татко и на Донка, Пецо не сакал да им прости.

Во 1903-тата им се раѓа синот Јованче. Стариот Пецо не сака да слушне за внукот и ќерката. Следната година на Прочка, Донка, Миле и Јованче дошле кај Пецо, но тој понуденото чоканче со ракија го скршил на подот. Прошка не им дал. Тие излегле, за да по некое време се вратат. И повторно иста слика, двете понудени чоканчиња ракија од зетот и ќерката, завршиле скршени од Пецо. Третата понуда било бардаче кое исто е скршено. Миле извадил од појас бакарно ѓумче а во пазувите на Пецо завршил внукот Јованче. Пецо сега е скршен, беспомошен, вели „не се крши ѓумче а уште помалку внук“ и така им простува на Донка и Миле.

Во следните години семејството се зголемува со Веса, Борис, Славе и Богде. Од најмладиот син Богде Ивчев историјата на песната „Се посврши сербез Донка“ е раскажана на Никифор Смилевски, кој ја објавува во книгата „Песната и коренот“.

Петар Печков

www.tirekovmirece.com

ЗА ВИСАРИОН ДЕБАРСКИ

Пишува: Ванѓелко Лозаноски

Висарион Дебарски зазема видно место, поточно врвно место во книжевната активност во Слепченскиот книжевен центар. Со плодната книжевна дејност Висарион се вбројува во најплодните и најзначајните книжевници од Македонија во XVI век. Повеќе од две децении неуморно работи на кннжевното поле оставајќи и на македонската литература значајни дела.
За животниот пат на Висарион не располагаме со изворни податоци, но од неговите скромни записи го откoрнaвме неговото родно поднебје — Дебарско: „... Ви- сарион от Дебарскаго прјадела",157) или во друг запис Висарион от Дебра",158) од фрагментот на овие два записи самиог Висарион ногврдува дека потекнува од градот Де- бар. Тој за целиот свој живот е активен книжевник, но премногу скромен во изнесувањето на неговите биографски податоци. Од негового литературно дело слободно може- ме да заклучиме дека бил образован, интелигентен и да руван книжевник. Каде го стекнал своето образование немаме податоци, но веројатно своите ученички години ги поминал во манастирот „Св. Јован Бигорски" или во манастирот „Св. Пречиста" — Кичевска.
Даруваниот и трудољубив Висарион бил восхитен од книжевната и уметничката дејност во Слепченскиот манастир, од неговата културно-просветна традиција и од манастирската богата библиотека, која за него ќе биде најбогатиот извор за нови знаења. Прифатен и поттикнат од културните дејци во манастирот Слепче самиот започнал да се занимава со книжевна дејност. Во своите записи Висарион потврдува дека книжевната активност ја
започнал во овој манастир, наедно во своите записи ја изразил благодарноста кон неговите помагачи и соработници.
Во XVI век во манастирот Слепче, како што подвлековме, работеле и други книжевници, наедно и во другите македонски книжевни центри се истакнале и други книжевни имиња, но од творечкото дело на Висарион откри- ваме нешто позрачно, иосветло, тој пред се не е пасивен пишувач и преведувач, како што е случајот со многу наши книжевници од средниог век; тој е активен книжевник, кој не се задоволува само со препишување на веќе постој- ните ракописни книги, туку самиот врши избор на тексто- ви, собирајќи ги по свој укус и определба од разни рако- писи што му биле при рака.159) Отвора нови видици во македонската средновековна литература создавајќи рако- гшсни зборници што дотогаш не постоеле во старата маке- донска литература, со тоа го привлекол вниманието на средновекозниот македонски читател. Висарион на својата творечка актизност и дал широки размери, тоа го потвр- дуваат неговите многубројни ракописи со разнообразна те- матика. Тоа е јасно изразено во ракописните зборници, во кои иреовладуваат текстови од филозофско-богословска, догматска, граматичка и полемичка содржина. Во овој тип негови ракописи се: Дионисиј Ареопагит, Посланието на Јоан Дамаскин до Козма Мајумски, „Богословието" на Јо- ан Дамаскин,160) „Диоптрата" на Филип Монотроп, грама- тичкото сочиненне на Константин Филозоф, Климентови- те „Предели", полемичките списи на Григориј Палма про- тив Латините и други.161)
Висарион предизвикал жив ннтерес кај македонскиот средновековен читагел со неговите пролози. Тој прави и овде иновација, тематски ги проширува стихуваните проло- зи, вклучувајќи во нив и патерички раскази. Стихуваните пролози се за зимската или летната половина на годината со синаксарни четива за сите светители. Во прологот за март—август од 1554 година од Висарион, е поместена најголемата збирка патерички раскази, што досега е пронај- дена во таквиот тип словенски ракописи. Во ова значајно дело Висарион ги вметнал расказите: „Отец Герасим и ла- вот", „За картагенскиот војвода", „Филозофот Евгариј и епископ Синесиј", „За калуѓерот кој бил несправедливо обвинет за кражба", „За жената која била убиена од својог свекор", „Папа Григориј Римски", „Павле Препростиот" и „Монахот Малх.162) Висарион со овој свој пристап на тво- речко поле ја открива својата световна определба; тој не се помирувал само со религиозниот карактер на своите ракописи. Внесувај!'и свеж световен бран Висарион ќе биде меѓу најзначајните книжевници во Македонија во XVI век, а не е чудно што тој ќе биде и предизвик за маке- донските просветители, а особено за Кирил Пејчиновиќ, кој со л,убов и почит ќе остави забелешки врз ракопи- сите на Висарион. Книжевното дело на Висарион предизвикало жив интерес кај многу книжевници и културни дејци не само од кругот на Слепченскиот книжевен центар, но и надвор од него. За реномето на овој книжевен деец зборува и соработката со охридскиот архиепископ Прохор, кој бил голем почитувач на словенските рако- писи. Некои ракописи Висарион ги напишал по порачка на охридскиот архиепископ Прохор.163)
Висарион развил 25-годишна книжевна активност во Слепченскиот манастир.164 Во своите записи пишува дека книжевната дејност ја извршувал во овој манастир. Во прилог на овој факт се надоврзуваат некои негоби рако- писи кои биле исклучиво наменети за богослужбата за манастирот Слепче. Најизразит е случајот со минејот од 1549 година, каде ја наоѓаме службата на Јован Претеча, која била неопходна при изведување на црковната служба за време на патрониот празник на манастирот.
Во книжевното наследство на Висарион досега се идентификувани 23 обемни дела. Тие денес се наоѓаат во Библиотеката при БАН во Софија, во Југословенската ака- демија во Загреб, Народната и универзитетска библиотека во Скопје, библиотеката на Академијата на науките на СССР во ЈТенинград, во Хлудовата збирка во Москва, и во Народната библиотека во Софија, Софискиот црковен му- зеј и др.165)
Висарион се одликувал со голема работливост, достоинственост и чесност, и со неизмерна топлина и љубов кон книгата. Тоа се гледа од неговиот лаконски запис, кој е забележан на лист 333 на ракописот Зборник од творбите на Дионисиј Аеропагит; „. . . за тр8да не вт>зех ничесоже '. Ова негово одрекување од наградата за вложениот труд дојдува не така стихијно, туку е свесен одраз да се жртву- ва за светли идеали.Св Висарион бил најплодниот книжевник во Македонија во 16 – тиот век кој со своите дела се доближува до Св. Климент и Наум. Црковното име го зел од Свети Висарион Светецот од четвртиот век.

Macedonian language in Australia

MACEDONIAN

From the VSL archive

Ethnic schools funded by the Macedonian community first started offering the study of the Macedonian language in the late 1960’s. In the VSL the language is available in five centres.Footscray High School was the first secondary school to offer Macedonian at all levels in the regular school program and Macedonian was one of the founding languages at the North Geelong Centres when it opened in 1980.  It took initially a number of years to bring to the parents attention the availability of the language classes at the VSL.  Macedonian became accredited with V.I.S.E as a Group 2 subject in 1984 for a period of five years.

Од архивата на Викториското училиште за јазици

Македонскиот јазик во австралиските редовни училишта за првпат е воведен кон крајот на 1960 година.  Footscray High School беше првото средно училиште во кое беше воведен македонски јазик во сите одделенија. Во Викториското училиште за јазици  се изучува од 1977 (моја забелешка) и тоа во пет државни училишта. Македонскиот јазик беше еден од првите јазиците воведен и во North Geelong Centres  при нивното отворање во 1980 година. Одзеде неколку години дури да се запознаат родителите дека има настава по Македонски јазик во  VSL. 

Gordana Dimovska

Царот има рог

Народна приказна
Што не покрил Господ, чоек не можи да скриет.
Еден цар имал на глаата рог. Саде мајка му знаела оти имал царо рог. Многу време се криел никој да не го видит, арно ама дошло време што требало да викни бербер да го бричи и стрижи.
Како што прилегало на цар, видел-невидел, викнал еден бербер, та го обрикол и го острижил.
-Слушај вамо, ти бербере- му рекол царо- еве јас ти се предадов и ти се кажав да ме видиш оти имам рог на глаата. Немој никому да кажиш оти веднаш ќе ти сечам глаата, вака да знаиш!
Му се поклони берберот и му се такса да не кажуа никому. Арно ама на берберо голема мака му беше оти беше запрен да не кажуа за оти царо имал рог. Денеска, утре, колку поеќе го бричеше царо, толку поеќе му се множеше мака во мислата за да кажи некому оти царо имал рог. Најпосле, излегол од град надвор да се рашета. На маката згора, видел една дупка, та влегол во неа и откога беше се испулил од секаде да не го види некој, и се наведил до земја, та му кажал на земјата оти царо имал рог и малку се оттушил за маката што ја имал.
Секое бричење се така одел во дупката и му кажуал оти царот има рог. Што рекле стари: секоја скришна работа ќе се јавит пред свето. И завистина, од берберот кажуачката што ја кажуал во дупката на земјата му излегла на мегдан.
Еве како за чудење се сторило: во дупката изникнале едни чудни трски. Откога се здебелија арно, беа `и нагазиле овчарчиња и друзи деца, та беа си пресекле и беа си напраиле шупелки. Секое дете кога засвирело со шупелката, гласо му бил на збор: царо има рог, царо има рог! Каква и да било песна или оро, да сакало некое дете да напраит со шупелката, се така свирела шупелката: царо има рог, царо има рог!
Секој што слушаше- се чудеше оти така свират децата со шупелките. Многумина луѓе му се лутеле на децата дека свираат така, да не нешто `и чуе царо и да `и биет, арно ама децата му кажуале праото оти само шупелките свиреле така.
Денеска, утре, од збор на збор, на царо в уши беше му пошло. Кога чу царо оти децата по сокаците си свиреле со шупелки оти царо имал рог, на големо чудо станал и беше си рекол со умо оти берберот кажал. Прати по него, та беше го викнал при себе и беше го прашал:
-А, бре бербере, заошто ти да му кажиш на сио век оти јас имам рог? Лели јас ти реков никому да не кажиш, оти ако кажиш глаата ќе ти ја сечам. Ами ти дури на децата ски кажал, та во шупелки по сокаци свират оти јас сум имал рог.
Кога чул тој збор берберот од царо, многу беше се уплашиш и беше му рекол:
-Честити царе, лели ме прашаш, прао ќе ти кажам. Откога ти го видов јас рогот и откога ми рече да не кажуам никому, голема мака имав во мислата задека бев запрен никому да не кажуам; на маката згора излегов, честити царе, од град надвор и најдов една дупка, та влегов во неа и тамо на земјата кажав оти имаш рог. На тоа место, честити царе, изникнаа трски и од тие трски напраија овчарите и децата шупелки, и тие шупелки свират така.
Откога чу царот тие зборои од берберо, беше пошол сам кај дупката и беше пресекол една трска, та беше напраил една шупелка и вистина така беше свирела. Тогај беше рекол царо:
-Што не покрил Господ, чоек не можи да скриет.
_____
(Зап. Марко К. Цепенков)

Gordana Dimovska

Anton Hampl за Македонија

Аnton  Hampl - Австриски политичар, Министер и многукратен функционер со Претседателски и лидерски функции во институти, движења  и комисии.  И тој има свое видување за настаните во Македонија поточно за тоа како да се реши македонското прашање. Го изјавил следново:
"Сегашното "решение" на македонското прашање направи цел еден народ да биде распарчен меѓу Југославија, Бугарија и Грција и подложен на политика на терор за да се откаже од националното единство и да се асимилира во владеачката нација -- или да се истреби...
Трагедијата на македонскиот наорд се состои и во фактот што тој не поседува конститутивни сили, а неговите соседи го користат тоа за да ги остварат своите грабачки апетити на сметка на овој несреќен народ.."
оригиналот на француски јазик:

“La solution actuelle de la question macedonienne a fait qu`un people enter a ete morcelle entre la Yugoslavie, la Bulgarie et la Grece et soumis a une politique de terreur pour lui faire perde l`unite nationale et l`assimiler a la nation dominante – ou l`exterminer...
La tragedie du PEUPLE MACEDONIEN consiste cepandant aussi dans le fait qu`il ne possede pas encore des forces constituantes, et ses voisins en profitent d`une facon effrenee pour satisfaire aux depens de ce malheureux people leurs appetites de lecre et de rapine.”

Gordana Dimovska

ПО МЕРА НА ЅВЕЗДИТЕ

Три дни и три ноќи
И уште три дни и три ноќи
Повтор да се врати на врв карпа
Над Прилепа,
И од светлината , и од сонцето

Седмиот ден да извика:
Македонија е голема
Толку денови и толку ноќи
Колку што на Господа
Му требаше да го создаде светот!
Петре Бакевски

Вредноста на сочуваното писмо од Наполеон Бонапарта

Наполеон Бонапарта беше француски Император од  1804 to 1815 година.Тој е  основоположник на многу реформи на Француската Револуција и еден од најголемите воени гении во 19 век. Секогаш се стремел да го подобри животот на народот и при освојувањето на нови територии  воведувал  Устав и закон тоа и им го ветувал – поголема слобода и подобар живот.

И ден денес причината за неговаа смрт е оспорувана и контраверзна. Франческо Анотомарки, докторот на Наполеон, како причина за смртта на Наполеон наведува рак  на стомакот. Во 1955, во дневникот на Луис Мархенд, во значајна улога се појавува собарот на Наполеон. Неговите описи за Наполеон неколку месеци неговата смрт, остави многу заклучоци, но најмногу забележливите Стен Форшвуд и Бен Вајдер заклучиле дека тој е убиен со труење од арсен. Деновиве излезе во јавноста едно негово писмо кое го пратил на 9 март,1816 година  до неговиот учител за да го корегира. Писмото било запечатено со царски печат а во истото било испратен и привезок  со неговиот лик. Тоа е едно од трите сочувани писма на англиски јазик, напишани од Наполеон Бонапарта. Писмото беше  ставено на аукција во местото наречено Chateau of Fontainebleau , јужно од Париз. Цената на ова писмо освен што ја потврди неговата голема историска вредност, истовремено е и редок доказ дека тој го учел англискиот јазик во подоцнежни години.Имено, писмото го пишувал како заробеник од страна на Британците на напуштениот остров Света Елена. Се претпоставува дека ова е едно од последните ракописи на англиски јазик зачувано од тој период  и пред неговата смрт. Како затвореник на островот имал доволно време да учи англиски јазик, да размислува за неговиот живот, неговите кампањи, незадовоства  и каење. Наполеон починал на  островот на 5 мај 1821 година, на 52 годишна возраст.

Gordana Dimovska

КОЧО РАЦИН ЗА МАКЕДОНИЈА

За мене е важно дека оваа земја се викала Македонија и дека извесни народи кои за таа земја оставиле спомен.. Ние видовме како ниту Србија ниту Бугарија под Турците не се викале со денешното име, туку со некои општи имиња. Ние сега доаѓаме во време кога тие не се појавуваат кога кај народите се јавува ренесансата. Народот почнува да станува национално свесен. Тогаш настапува времето кога тие историски имиња се извлекуваат од ризницата на историјата.. ...